Machteloosheid bij een onzichtbare en ongrijpbare vijand, die soms zijn milde kant laat zien, soms zijn dodelijke. Wat altijd telt: zijn onvoorspelbaarheid – behalve wanneer je al fysiek gammel en krakkemikkig bent. Er zijn preventieve maatregelen te nemen, maar die blijken niet altijd afdoende. Totale afzondering op een onbewoond eiland biedt soelaas (met voldoende levensmiddelen – dat wel).
Gedwongen thuiszitten – het voelt niet als vakantie, er valt niets te vieren. Nergens. In plaats van het ontspannen vakantiegevoel (vrijheid!) neemt de spanning alleen maar toe. Ook in de huiselijke sfeer. Je zit constant in een overlevingsmodus.
Je kunt dit keer je frustratie, ergernis, woede of andere negatieve emoties op niets en niemand afreageren.
Ben je intussen murw gebeukt door de politici, virologen en media? Je hiervoor afsluiten helpt enigszins, maar je wilt de lockdown voor jezelf toch niet verzwaren?
Als Corona en alles wat hiermee samenhangt een overheersende, zelfs obsessieve gedachte wordt, belemmert jou dat sterk in je functioneren. Terwijl je juist in moeilijke tijden het hoofd koel moet houden.
Je zult je weerbaar, wendbaar en veerkrachtig moeten opstellen. En het zo lang en goed mogelijk uitzingen. Maar hoe, want dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Welke ‘coping mechanismen’[1] kun je inschakelen, om jouw situatie draagbaar te maken? (De oorzaken kun je niet wegnemen.) Een ieder heeft zo zijn eigen (intuïtieve) aanpak. Van de nazi-concentratiekampoverlevers (natuurlijk een slechte vergelijking) hebben we in dit opzicht veel geleerd. Hoop blijft altijd koning. Maar er is meer. In willekeurige volgorde:
- Toekomstgerichtheid: er komt (binnenkort, over twee maanden, eens) een eind aan deze noodsituatie. Vroeg of laat is het terug naar het ‘oude leven’. Dat zijn geruststellende gedachten. (Maar verwacht wel grote veranderingen. Een omwenteling?)
- Elke dag is er één. Bijna tegengesteld aan het vorige mechanisme. Juist niet vooruitkijken. ‘One step at a time’.Morgen? Dat zien we dan wel.
- Activiteiten: houd jezelf intensief (misschien wel obsessief) bezig. Stort je op je werk of je hobby. Schrijf een boek. Verricht onderzoek. Doe aan sport. Help mensen die het moeilijker hebben dan jij. Het maakt niets uit welke afleider of verdringer jij kiest, zolang je je er maar comfortabel bij voelt en het jouw tijd opslokt.
- Positiviteitsfocus: wat is (in jouw situatie) wèl goed of gunstig. Tel je zegeningen. Eindelijk tijd om nu eens ‘rustig’ oude plannen uit te werken?
- Vergelijken: wellicht zijn jouw omstandigheden (objectief of subjectief) veel beter dan die van anderen. (‘Het kan altijd slechter’,hoor je jezelf zeggen.) Je relativeert hiermee jouw pijn.
- ‘Vergeten’/doodzwijgen: je bant negatieve gedachten uit, drukt ze meteen de kop in. Dat geldt ook voor gesprekken en discussies die de ‘verkeerde’ kant uit gaan. Je steekt je hoofd bewust in het zand.
- Sociale steun zoeken: praat aan tegen familieleden, vrienden en relaties. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Dat lijkt op de AA-aanpak, en is dus behoorlijk tegenstrijdig met de vorige stijl.
- Betekenis geven: deze misère zal wel èrgens goed voor zijn… Het leidt tot een betere wereld, meer verantwoordelijkheid (rentmeesterschap) voor de planeet, minder consumeren, socialer omgang met elkaar. Wellicht is het Gods waarschuwing aan ons. ‘Ik zal niet besmet raken’. Rationalisaties? Dat is o.k., zolang je het zelf een plek kunt geven. Het zijn troostende gedachten, al dan niet op een heilig boek gebaseerd.
- Lage verwachtingen: een halfzacht coping mechanisme; het staat haaks op hoop. Je voorkomt hiermee teleurstellingen Als je niets of uitsluitend slechte uitkomsten verwacht bescherm je jezelf. Of je krijgt gelijk, of je ontvangt meevallers.
Door Jack van Minden
[1] Coping is de wijze waarop iemand emotioneel, cognitief en gedragsmatig reageert op belastende problemen om zichzelf te beschermen.